ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ ΤΗΣ ΔΕΗ ΣΤΟΝ ΥΜΗΤΤΟ

ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ ΤΗΣ ΔΕΗ ΣΤΟΝ ΥΜΗΤΤΟ
ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΔΙΕΚΔΙΚΗΣΕΙΣ 2002 – 2008

Πάνος Τότσικας, «Πρωτοβουλία Πολιτών για την προστασία του Υμηττού»
( Ομιλία στο «Τριήμερο για την Ενέργεια», ΑΣΟΕΕ 21-22-23 /11/ 2008 )

Παραγωγή και διανομή ηλεκτρικού ρεύματος
Η ηλεκτρική ενέργεια , ως γνωστόν, μεταφέρεται από τα εργοστάσια παραγωγής στους τόπους κατανάλωσης με τη μορφή τριφασικού ρεύματος υπερυψηλής τάσης.
Tόσο τα εργοστάσια παραγωγής όσο και οι εγκαταστάσεις διανομής ηλεκτρικής ενέργειας προκαλούν σημαντικές επιπτώσεις στην υγεία του πληθυσμού και στο φυσικό περιβάλλον.
Είναι αρκετά γνωστές οι επιπτώσεις από την λειτουργία των εργοστασίων παραγωγής ηλεκτρικού ρεύματος στη Κοζάνη - Πτολεμαϊδα, στη Μεγαλόπολη κ.ά . Στη συνέχεια θα αναφερθούμε στις επιπτώσεις από τη λειτουργία των εγκαταστάσεων διανομής ηλεκτρικού ρεύματος της ΔΕΗ, σε μια περιοχή του πολεοδομικού συγκροτήματος της πρωτεύουσας, και τις κινητοποιήσεις των κατοίκων στην περιοχή Ηλιούπολης – Αργυρούπολης, στους πρόποδες του Υμηττού.

O Yμηττός
Ο Ορεινός όγκος του Υμηττού συνολικής έκτασης 81.230 στρεμμάτων, προστατεύεται θεσμικά από Προεδρικό Διάταγμα ( 544 Δ’ / 1978) και είναι ενταγμένος στο Δίκτυο Περιοχών της Ε.Ε με ιδιαίτερη οικολογική αξία (ΝΑΤURA 2000). Ως οικοσύστημα παρουσιάζει υψηλή βιοποικιλότητα, φιλοξενώντας ενδημικά και προστατεύομενα είδη φυτών και ζώων. Στα όρια του Υμηττού περιλαμβάνεται μόνιμο καταφύγιο θηραμάτων, «αισθητικό δάσος» γύρω από το Μοναστήρι της Καισαριανής καθώς και περιοχές με σημαντικές αρχαιολογικές ζώνες.

Υφιστάμενες εγκαταστάσεις της ΔΕΗ στον Υμηττό
Τον δασικό χώρο του Υμηττού διασχίζουν δύο γραμμές μεταφοράς ηλεκτρικού ρεύματος Υψηλής Τάσης (150 kv): Η γραμμή μεταφοράς Παλλήνης – Αργυρούπολης και η γραμμή Λαυρίου – Αργυρούπολης. Η πρώτη υφίσταται εδώ και αρκετές δεκαετίες, η δεύτερη κατασκευάστηκε χωρίς νόμιμη αδειοδότηση το 2002 – 2003 και κρίθηκε παράνομη με απόφαση του Συμβουλίου της Επικρατείας ,το 2005.
Άλλες εγκαταστάσεις της ΔΕΗ στον Υμηττό υπάρχουν στη περιοχή των Δήμων Γλυφάδας, Βάρης, Γλυκών Νερών. Μέχρι το 2002 υπήρχε μια εγκατάσταση «Ζεύξης» στη περιοχή Ηλιούπολης - Αργυρούπολης, η οποία μετεξελίχθηκε παράνομα από τη ΔΕΗ τα επόμενα χρόνια σε Κέντρο Υψηλής Τάσης 150 / 20 kv.

Νομοθετικές ρυθμίσεις και κρατική αυθαιρεσία
Με αποφάσεις του Νομάρχη και της Διεύθυνσης Δασών (1985, 1992),αίρεται η αναδάσωση στην προστατεύομενη Β’ Ζώνη του Υμηττού προκειμένου να κατασκευαστεί Κέντρο Υπερυψηλής Τάσης,

Με τον Ν.2516 / 1997 περί «Ιδρυσης και λειτουργίας βιομηχανικών και βιοτεχνικών εγκαταστάσεων» προεγκρίθηκε η κατασκευή Κέντρου Υπερυψηλής Τάσης (ΚΥΤ) της ΔΕΗ στην Β’ Ζώνη Προστασίας του Υμηττού στα όρια των Δήμων Ηλιούπολης – Αργυρούπολης, δίπλα σε κατοικίες, σχολεία, αθλητικούς και εργασιακούς χώρους, καθώς και η διέλευση εντός της Α’ και Β’ Ζώνης προστασίας του Υμηττού γραμμών μεταφοράς υψηλής τάσης ηλεκτρικού ρεύματος.

Με την απόφαση 67 / 11.2.1998 του ΣτΕ, η κατασκευή ΚΥΤ στον Υμηττό θεωρείται «χρήσις ασυμβίβαστος προς την προστασία και αποκατάσταση της οικολογικής ισορροπίας του Υμηττού» και ότι οι διατάξεις του ν. 2516 / 1997 «είναι ανίσχυροι ως παραβιάζουσες το περί προστασίας του περιβάλλοντος άρθρο 24 του Συντάγματος».

Με την ΚΥΑ 115990 / 12.11.1998, εγκρίνονται περιβαλλοντικοί όροι «επέκτασης του ΚΥΤ 400 / 150 kv» . Το ΣτΕ με την απόφασή του 2275 / 2000 ακυρώνει την προαναφερόμενη ΚΥΑ. Με την απόφαση 70 / 2000 της Ε.Ε του Οργανισμού Αθήνας εγκρίνονται νέοι περιβαλλοντικοί όροι.

Mε τον N.2947 / 2001 περί «Ολυμπιακών Εργων υποδομής», χωροθετείται ξανά το ΚΥΤ 400 / 150 kv στο ίδιο σημείο, καθώς και η γραμμή Λαυρίου – Αργυρούπολης, με τους ίδιους περιβαλλοντικούς όρους της ΚΥΑ 11590 / 1998, που είχαν αποριφθεί από το ΣτΕ …
Όπως ανέφερε η «Αθήνα 2004 Α.Ε», το έργο θεωρείται αναγκαίο «για λόγους υπέρτατου Δημοσίου συμφέροντος που σχετίζονται με την διεξαγωγή των Ολυμπιακών Αγώνων στη χώρα μας… και επιβάλλεται η κατασκευή του προκειμένου να υπερισχύσει ο δημόσιος και εθνικός σκοπός…»

Tέλος,με την ΚΥΑ 88547 / 26.11.2002 επανεγκρίνονται οι ίδιοι περιβαλλοντικοί όροι για την κατασκεύη του ΚΥΤ 400 / 150 kv.

Επιπτώσεις στη υγεία των κατοίκων – Οι απόψεις των ειδικών επιστημόνων.
Σύμφωνα με οκταετή έρευνα Αμερικανών ειδικών (2002), εκατομμύρια κάτοικοι χωρών που ζούν κοντά σε πυλώνες υψηλής τάσης αντιμετωπίζουν αυξημένες πιθανότητες να προσβληθούν από σοβαρές ασθένειες, καρκινογένεση, ή εκφυλιστικές νόσους του νευρικού συστήματος.

Ο καθηγητής του Πανεπιστημίου της Αϊόβα (ΗΠΑ) Μ. Σούκαλης, επισημαίνει ότι τα ηλεκτρομαγνητικά πεδία μπορούν να αλλάξουν τη χημεία του εγκεφάλου, να προκαλέσουν βλάβη στο ανοσοποιητικό σύστημα και λευχαιμία σε παιδιά που ζουν κοντά σε πυλώνες και καλώδια υψηλής τάσης.

Όπως αναφέρει ο Ταξ. Παπαδόπουλος, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Αθήνας, οι επιδράσεις γραμμών μεταφοράς υψηλής ή υπερυψηλής τάσης και των ΚΥΤ, που εκπέμπουν μη ιονίζουσες ακτινοβολίες, είναι πρωτογενείς και δευτερογενείς. Οι δευτερογενείς επιδράσεις μπορούν να προκαλέσουν πολλές φορές σοβαρότερες επιπτώσεις στην υγεία των ανθρώπων πού κατοικούν σε αποστάσεις μικρότερες των 500 μέτρων από τις γραμμές μεταφοράς και τα ΚΥΤ. Οι τιμές των ηλεκτρικών και μαγνητικών πεδίων στα πλησιέστερα σημεία πρόσβασης των ανθρώπων, είναι συνήθως οριακά εντός των «ορίων επιτρεπόμενης έκθεσης», αλλά και συχνά τα ξεπερνούν. Τά όρια πού έχουν τεθεί σε Δ. Ευρώπη και Β. Αμερική αναφέρονται σε τιμές έντασης «αδιατάρακτων πεδίων». Οι τιμές όμως του αδιατάρακτου ηλεκτρικού πεδίου μπορούν να αυξηθούν σημαντικά με την παρουσία αγώγιμων αντικειμένων.
Ορισμένοι επιστήμονες υποστηρίζουν ότι αν ένα πεδίο ή ακτινοβολία δεν είναι αρκετά ισχυρό ώστε να προκαλέσει αύξηση θερμοκρασίας σε ένα ζωντανό οργανισμό, τότε δεν μπορεί να προκαλέσει καμμία επίδραση σ’αυτόν. Αποκλείουν δηλαδή τις λεγόμενες «μη θερμικές επιδράσεις» σε ζώντες οργανισμούς. Ωστόσο, σύμφωνα με ερευνητική ομάδα με επικεφαλής τον καθηγητή Βιολογίας Κυττάρου και Βιοφυσικής του Πανεπιστημίου Αθηνών Λουκά Μαργαρίτη, είναι δυνατή η δράση ακόμη και πολύ ασθενών ηλεκτρικών και μαγνητικών πεδίων στα κύτταρα με μη θερμικό μηχανισμό.

Εξ άλλου ο επίκουρος καθηγητής Κ. Λιολιούσης επισημαίνει ότι «όλο και περισσότεροι Επιστήμονες πιστεύουν πλέον ότι υπάρχει πρόβλημα με τις γραμμές μεταφοράς ηλεκτρικού ρεύματος υψηλής τάσης …Είναι ενδεικτικό ότι πριν πέντε χρόνια η απόσταση ασφαλείας από γραμμές υψηλής τάσης ήταν 50 μέτρα και τώρα ορίζεται στα 200 μέτρα…». Ενώ ο Ν. Κατσαρός, ερευνητής του Εθνικού Κέντρου Φυσικών Ερευνών «Δημόκριτος» επισημαίνει ότι «…είναι γνωστό ότι οι εταιρείες παραγωγής ηλεκτρικού ρεύματος σέ όλο τον κόσμο χρηματοδοτούσαν κατευθυνόμενες έρευνες πού έδειχναν ότι δεν υπάρχει ουσιαστικό πρόβλημα για όσους ζούν κοντά σε πυλώνες…».

Οι κινητοποιήσεις των κατοίκων 2002 – 2008
Το Νοέμβριο του 2002, κάτοικοι της Ηλιούπολης και της Αργυρούπολης, συσπειρωμένοι γύρω από τη «Διαδημοτική Επιτροπή Αγώνα», αυτό- οργάνωσαν τις κινητοποιήσεις τους και προχώρησαν στην κατάληψη του χώρου που βρίσκεται μπροστά από την είσοδο των εγκαταστάσεων της ΔΕΗ, διακόπτοντας τις εργασίες που είχαν ξεκινήσει την άνοιξη της ίδιας χρονιάς γιά την κατασκευή ΚΥΤ 400 / 150 kv και 150 / 20 kv .
Με την συνεργασία, στη συνέχεια, των δημοτικών αρχών Ηλιούπολης – Αργυρούπολης και πολλών τοπικών κοινωνικών και πολιτικών φορέων, οι κάτοικοι της περιοχής προχώρησαν σε πολύμορφες κινητοποιήσεις (Συνελεύσεις, συγκεντρώσεις διαμαρτυρίας, πορείες, δεντροφύτευσεις), τόσο στον χώρο των παράνομων εγκαταστάσεων της ΔΕΗ, όσο και στο κέντρο της Αθήνας ( έξω από τη Βουλή, το ΥΠΕΧΩΔΕ, το ΣτΕ, κ.ά). Παράλληλα, αναπτύχθηκε ένα ευρύτατο μέτωπο αλληλεγγύης και ο αγώνας των κατοίκων της Ηλιούπολης – Αργυρούπολης έγινε ευρύτερα γνωστός.
Τους επόμενους 6 μήνες , με ευθύνη της «Διαδημοτικής Επιτροπής Αγώνα» συνεχίστηκε η κατάληψη του χώρου μπροστά από την είσοδο των εγκαταστάσεων της ΔΕΗ, αποτρέποντας την υπονόμευση των κινητοποιήσεων από κάθε φορέα τοπικής ή κεντρικής εξουσίας και την διαστρεύλωσή του από κάποια Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης.

Ως αποτέλεσμα της αδιάλλακτης στάσης των κατοίκων της περιοχής , η τότε κυβέρνηση Σημίτη αναγκάστηκε να υποχωρήσει και να ανακοινώσει τη ματαίωση της κατασκευής της πτέρυγας του ΚΥΤ των 400 / 150 kv το οποίο, μέχρι τότε ισχυρίζονταν ότι ήταν εντελώς απαραίτητο για την διεξαγωγή των Ολυμπιακών Αγώνων.

Τον Μάϊο του 2003 η εξουσία περνά στην αντεπίθεση. Ισχυρές αστυνομικές δυνάμεις (ΜΑΤ κλπ), εισέβαλλαν στη περιοχή και ανακατέλαβαν το χώρο της εισόδου των εγκαταστάσεων της ΔΕΗ, για να δώσουν τη δυνατότητα στους εργολάβους να προχωρήσουν οι εργασίες που είχαν διακοπεί από την παρέμβαση των κατοίκων και να κατασκευαστεί τελικά, αυθαίρετα, η πτέρυγα του ΚΥΤ των 150/ 20 kv. Οι κάτοικοι, αντιδρώντας στην κρατική αυθαιρεσία, συγκρούστηκαν το επόμενο διάστημα επανειλημμένα με τους μηχανισμούς καταστολής των αγώνων τους χωρίς ωστόσο να καταφέρουν να αποτρέψουν την συνέχιση των παράνομων εργασιών. Παρά τη σθεναρή αντίστασή των κατοίκων, η κάμψη των αγωνιστικών κινητοποιήσεων, ήταν αναπόφευκτη.

Οι αποφάσεις του ΣτΕ και ο σχεδιασμός της ΔΕΣΜΗΕ
ΟΙ κινητοποιήσεις των κατοίκων επανέρχονται στο προσκήνιο το 2005.Το Συμβούλιο της Επικρατείας, αν και καθυστερημένα, (δηλαδή μετά την ολοκλήρωση από την ΔΕΗ των παράνομων εγκαταστάσεων του ΚΥΤ 150 / 20 kv και μετά την διεξαγωγή των Ολυμπιακών Αγώνων), δικαιώνει τους αγώνες των κατοίκων της περιοχής:

- Με την απόφαση 1672 / 2005 του ΣτΕ, ακυρώθηκε η ΚΥΑ 88547/26.11.2002 με την οποία είχαν εγκριθεί οι Περιβαλλοντικοί Οροι για το έργο επέκτασης του Κέντρου Υπερυψηλής Τάσης (ΚΥΤ) 400/150 kv στη Β’ Ζώνη Προστασίας του Υμηττού στα όρια των Δήμων Ηλιούπολης – Αργυρούπολης.
- Με την απόφαση 1678 / 2005 του ΣτΕ ακυρώθηκε η απόφαση 8800 / 27.2.2002 του ΥΠΕΧΩΔΕ, με την οποία καθορίστηκαν όροι και περιορισμοί δόμησης για το προαναφερόμενο ΚΥΤ
- Με την απόφαση 1676 / 2005, ακυρώθηκε η ΚΥΑ 130575 / 28.1.2003 με την οποία εγκριθηκαν οι περιβαλλοντικοί όροι για το έργο της κατασκευής της Γραμμής Μεταφοράς Ηλεκτρικής Ενέργειας 400 / 150 kv από το Λαύριο στην Αργυρούπολη.

Οι λόγοι για τους οποίους το ΣτΕ ακύρωσε τις προαναφερόμενες υπουργικές αποφάσεις, συνοψίζονται στο ότι «το ΚΥΤ επετράπη να κατασκευαστεί εντός της Β’ Ζώνης Προστασίας του Υμηττού, με συνέπεια την κατά παράβαση των διατάξεων του άρθρου 24 του Συντάγματος υποβάθμιση του περιβάλλοντος και την επιδείνωση της κατάστασης αυτού» και ότι «η εγκατάσταση του ΚΥΤ εντός της Β’ Ζώνης του Υμηττού κρίθηκε ως ασυμβίβαστη με την προστασία της οικολογικής ισορροπίας του βουνού».

Η ΔΕΗ μέχρι σήμερα, όχι μόνο δεν έχει συμμορφωθεί με τις προαναφερόμενες αποφάσεις του ΣτΕ, αλλά θεωρεί επιτακτική ανάγκη την κατασκευή του Κέντρου Υπερυψηλής Τάσης στον συγκεκριμένο χώρο. Όπως αναφέρει η μελέτη ανάπτυξης συστήματος μεταφοράς 2006 – 2010 που εκπονήθηκε από τον Διαχειριστή Ελληνικού Συστήματος Μεταφοράς Ηλεκτρικής Ενέργειας (ΔΕΣΜΗΕ) «…το ΚΥΤ Αργυρούπολης είναι το κρισιμότερο έργο για την ασφάλεια τροφοδότησης του Νότιου Συστήματος και κυρίως του Λεκανοπεδίου Αττικής…Η κατασκευή του ΚΥΤ Αργυρούπολης αποτελεί στρατηγικό στόχο για ολόκληρο το Νότιο Σύστημα από πλευράς ευστάθειας τάσεων, αλλά και ειδικότερα για την περιοχή Αττικής. Η εξεύρεση άλλου χώρου για την ανάπτυξη ΚΥΤ στη Ν.Α Αττική είναι εξαιρετικά δύσκολη, αλλά έστω και αν αυτό επιτευχθεί, θα είναι εξαιρετικά αμφίβολη έως αδύνατη η εξασφάλιση νέων οδεύσεων Γραμμών Μεταφοράς για τη σύνδεσή του. Για το λόγο αυτό ο ΔΕΣΜΗΕ θεωρεί ότι θα πρέπει να καταβληθεί κάθε προσπάθεια για την ταχύτατη υλοποίησή του έργου. Εχει υιοθετηθεί η κατασκευή της πλευράς 400 kv με τεχνολογία GIS (κλειστού τύπου) που θα μειώσει δραστικά την αισθητική όχληση…»

Επίλογος
Την άνοιξη του 2008 γίνεται μια ακόμη απόπειρα να ανασυγκροτηθεί η «Διαδημοτική Επιτροπή Αγώνα Ηλιούπολης – Αργυρούπολης ενάντια στις εγκαταστάσεις της ΔΕΗ στον Υμηττό». Πραγματοποιείται μια συγκέντρωση διαμαρτυρίας και γκρεμίζονται κάποια κάγκελα της περίφραξης. Πρόσφατα, ύστερα από ενέργειες των δημοτικών αρχών Ηλιούπολης – Αργυρούπολης, πραγματοποιείται αυτοψία από την Πολεοδομία Αθηνών.

Όπως αναφέρεται σε ανακοίνωση της «Πρωτοβουλίας Πολιτών για την Προστασία του Υμηττού»:
“…Oι εξελίξεις που δρομολογούνται αναμένεται να καθορίσουν το μέλλον των εγκαταστάσεων της ΔΕΗ στον Υμηττό…Μόνο η αγωνιστικότητα των κατοίκων, όπως και στο παρελθόν μπορεί να δείξει το δρόμο, που δεν είναι άλλος από
- Την απόρριψη των σχεδίων της ΔΕΗ για τη δημιουργία ΚΥΤ 400 / 150 kv
- Την οριστική μετεγκατάσταση του υφιστάμενου παράνομου ΚΥΤ 150 / 20 kv
- Tην αναδάσωση και την απόδοση του χώρου στους πολίτες…»

23.11.2008
Πάνος Τότσικας