ΠΡΑΣΙΝΕΣ ΑΥΤΑΠΑΤΕΣ

ΠΡΑΣΙΝΕΣ ΑΥΤΑΠΑΤΕΣ


Και ξαφνικά, όλα άρχισαν να πρασινίζουν: πράσινα κτίρια, πράσινες στέγες, πράσινη ενέργεια, πράσινες τεχνολογίες, πράσινα αυτοκίνητα, πράσινος δακτύλιος, πράσινα τέλη κυκλοφορίας, πράσινα εμπορεύματα, πράσινες υπηρεσίες, πράσινη οικονομία, πράσινη ανάπτυξη.

Στην Αττική βρίσκεται σε εξέλιξη το πρόγραμμα «Πράσινη Ζωή στην Πόλη».
Στα πλαίσια του περιβαλλοντικού προγράμματος του ΟΗΕ, 50 δήμαρχοι από τις μεγαλύτερες πόλεις του κόσμου έχουν υπογράψει μια «Διακήρυξη για Πράσινες Πόλεις» και έχουν αναλάβει τη δέσμευση για μια σειρά δράσεις μέχρι το 2012, με κύριους άξονες τα προγράμματα για πράσινες κατοικίες, πράσινες επιχειρήσεις, πράσινη ενέργεια, πράσινη συγκοινωνία.

Στις σημερινές συνθήκες όξυνσης της παγκόσμιας οικονομικής και περιβαλλοντικής κρίσης, κάποιοι ισχυρίζονται ότι η μοναδική διέξοδος βρίσκεται στην δημιουργία προϋποθέσεων όχι απλώς για την κατανάλωση των εμπορευμάτων που συσσωρεύονται και παραμένουν απούλητα αλλά και για την προώθηση μιάς «πράσινης επιχειρηματικότητας». Δηλαδή για ένα νέο, «πράσινο new deal» κατά το πρότυπο του αντίστοιχου της δεκαετίας του ’30 στις ΗΠΑ. Οι άνεργοι, όχι απλώς πρέπει να βρούνε δουλειά, ώστε να έχουν λεφτά (όπως και οι εργαζόμενοι) να καταναλώνουν, αλλά η δουλειά που θα κάνουν και για την οποία θα επιδοτείται η επιχείρηση πού τους προσλαμβάνει, θα πρέπει να συμβάλει στην αποτροπή της περιβαλλοντικής υποβάθμισης των πόλεων. Ετσι, από τη ζοφερή σημερινή οικονομική και περιβαλλοντική κατάσταση θα ξεπηδήσει, λένε, κάτι θετικό. Από τον άγριο καπιταλισμό θα περάσουμε στον «πράσινο καπιταλισμό». Ουδέν κακόν αμιγές καλού, πού λέγαν και οι αρχαίοι ημών πρόγονοι.

Υπάρχει ωστόσο και η άλλη άποψη: Είναι γεγονός ότι η αλματώδης ανάπτυξη του καπιταλισμού κατά τις πρώτες μεταπολεμικές δεκαετίες, είχε ως συνέπεια τη ραγδαία υποβάθμιση του περιβάλλοντος και την εκτεταμένη καταστροφή της φύσης. Αρκετοί πιστεύουν ότι η ανασυγκρότηση του καπιταλισμού και μια κατάλληλη στρατηγική περιβαλλοντικής διαχείρισης, μπορούν να διασφαλίσουν έστω και με κάποιο κόστος τη βιωσιμότητα του συστήματος(1).
Ωστόσο, η «οικολογικοποίηση» της ανάπτυξης, το «πρασίνισμα» του καπιταλισμού, μπορεί σε ορισμένους παραγωγικούς τομείς και λόγω κοινωνικής πίεσης, να επιφέρει ορισμένες περιβαλλοντικές βελτιώσεις, αλλά οι όποιες περιβαλλοντικές απαγορεύσεις στη λειτουργία της παραγωγικής διαδικασίας, το μοντέλο μιάς αγοράς με οικολογικές ευαισθησίες, δεν παύουν να αποτελούν μια διαδικασία κεφαλαιοκρατικής συσσώρευσης. Ο οικο-καπιταλισμός συνιστά εν τέλει ένα μοντέλο επιτρεπτής καταστροφής της φύσης με εργαλείο την τεχνολογία, που επιδιώκει να μετριάσει τις ακρότητες του μοντέλου εκβιομηχάνισης που εφαρμόστηκε μέχρι σήμερα, εξάγοντας ταυτόχρονα κέρδη από τις συνέπειες του μοντέλου αυτού. Ο οικο-καπιταλισμός αποτελεί τελικά μια ευκαιρία για τις επιχειρήσεις ώστε να επεκτείνουν με νέες «οικολογικές» επενδύσεις τη συσσώρευση του κεφαλαίου τους.
Η όποια οικολογική ρύθμιση της ανάπτυξης δεν αντιστρατεύεται τον οικονομικό επεκτατισμό, την αυξανόμενη δηλαδή κατανάλωση της φύσης. Η φύση δεν προστατεύεται αναγόμενη σε εμπόρευμα(2).

Ο «πράσινος καπιταλισμός» μπορεί προσωρινά μόνο να αμβλύνει ή να μεταθέσει τα σημερινά περιβαλλοντικά προβλήματα, δεν μπορεί όμως να διασφαλίσει μια πλήρη αναγνώριση της σημασίας του περιβάλλοντος και της φύσης καθώς και μια πραγματική συμφιλίωση του ανθρώπου με τη φύση.
Aς μην έχουμε «πράσινες» αυταπάτες. O καπιταλισμός, πράσινος, μαύρος, γαλάζιος , ή ρόζ, ταυτίζει την ανάπτυξη και την πρόοδο με την «ελεύθερη αγορά», με την κυριαρχία πάνω στη φύση, με τον ανθρώπινο ανταγωνισμό με τη φύση.
Ας αναζητήσουμε διαφορετικές λύσεις υπερβαίνοντας τά όρια της «πράσινης οικονομίας», της πράσινης ανάπτυξης. Ας προσανατολιστούμε πέρα από την κυριαρχία της οικονομίας της αγοράς. Ας αναζητήσουμε λύσεις οι οποίες θα βασίζονται σε μια μη ιεραρχική κοινωνία, σε μια κοινωνία που θα βασίζεται περισσότερο στη συμπληρωματικότητα παρά στην αντιπαλότητα, σε μια νέα αποκεντρωμένη δημόσια σφαίρα με νέες μορφές ατομικότητας και αμεσοδημοκρατικές μορφές κοινωνικής διαχείρισης(3).

Πάνος Τότσικας

Σημειώσεις
(1) Βλ. Γ. Λιοδάκης, περιοδικό «Ουτοπία» Νο 26
(2) Βλ. Χ. Ναξάκης,στο ίδιο.
(3) Βλ. Μάραιη Μπούκσιν « Τι είναι η κοινωνική οικολογία», εκδόσεις Βιβλιοπέλαγος


( ANAΔΗΜΟΣΙΕYΣΗ ΑΠΟ ΤΗΝ «ΓΑΛΕΡΑ» Νο 39)