Οι φύλακες άγγελοι του Νέου Μουσείου Ακροπόλεως κινδυνεύουν

Οι φύλακες άγγελοι του Νέου Μουσείου Ακροπόλεως κινδυνεύουν

Τα εγκαίνια του Νέου Μουσείου Ακροπόλεως πλησιάζουν και οι μοναδικοί θησαυροί θα είναι και πάλι επισκέψιμοι σε ένα σύγχρονο πλέον μουσείο. Οι εργασίες για τη διαμόρφωση του περιβάλλοντος χώρου ξεκαθάρισαν το τοπίο και έδειξαν ότι τα παλαιά κτήρια που περιβάλλουν το Μουσείο είναι σε απόλυτη αρμονία μαζί του, το ενσωματώνουν στο υψηλής ποιότητας τοπίο που διαμορφώνει ο ιερός βράχος, οι αρχαιότητες της νοτίου κλιτύος και ο αστικός ιστός της ευρύτερης περιοχής της Ακροπόλεως.

Ιστορικό κτηρίων

Θυμίζουμε ότι γύρω από το νέο μουσείο υπάρχουν πια επτά κτήρια. Στη Διονυσίου Αρεοπαγίτου στον αριθμό 17 βρίσκεται η πολυκατοικία, έργο του 1930, του ηπειρώτη αρχιτέκτονα, Βασίλη Κουρεμένου, ακαδημαϊκού, καθηγητού του Ε.Μ.Π. γλύπτη και ζωγράφου με πολλά διεθνή βραβεία που αποτελεί ένα από τα πιο αξιόλογα δείγματα της Art-Deco στην Αθήνα, αλλά και με παγκόσμια αναγνώριση.

Στη Διονυσίου Αρεοπαγίτου στον αριθμό 19 βρίσκεται κτήριο, το κύριο μέρος του οποίου, κατασκευής περίπου το 1910, είναι ιδιαιτέρου κάλλους νεοκλασικής αρχιτεκτονικής με στοιχεία εκλεκτισμού με εντυπωσιακή είσοδο σε σχήμα τόξου, και η μεταγενέστερη προσθήκη του, με την οποία αποτελεί σήμερα ενιαίο σύνολο, είναι χαρακτηριστικό δείγμα αρχιτεκτονικής του μοντέρνου κινήματος, κατασκευής της εποχής του μεσοπολέμου. Η προσθήκη αυτή μάλιστα πάντρεψε με μοναδική επιτυχία το νεοκλασικό κυρίως κτήριο με το γειτονικό Art-Deco της Διονυσίου Αρεοπαγίτου 17. Και τα δύο κτήρια είναι ιδιόκτητα, και δεν ανήκουν στο οικοδομικό τετράγωνο του Μουσείου.

Το πρώτο από τα πιο πάνω κτήρια έχει κριθεί ως μνημείο-έργο τέχνης στο σύνολό του από το ΥΠ.ΠΟ., ενώ και τα δύο κτήρια μαζί με όλα τα παλαιά κτήρια της Διονυσίου Αρεοπαγίτου στο τμήμα μεταξύ των οδών Αποστόλου Παύλου και Μακρυγιάννη (μέτωπο Διονυσίου Αρεοπαγίτου) έχουν κριθεί διατηρητέα ως προς την εξωτερική τους μορφή από το Υ.ΠΕ.ΧΩ.Δ.Ε. Το δεύτερο δε κτήριο της Διονυσίου Αρεοπαγίτου 19 έχει κριθεί διατηρητέο από το Υ.ΠΕ.ΧΩ.Δ.Ε. και ως προς τις δύο πίσω όψεις του.

Στις γωνίες των οδών Μακρυγιάννη και Χατζηχρήστου και Χατζηχρήστου και Μητσαίων βρίσκονται δύο άλλα πολύ ενδιαφέροντα κτήρια, το πρώτο του τέλους του 19ου αιώνα, τυπικό δείγμα της ακμής του αθηναϊκού νεοκλασικισμού, και το δεύτερο των αρχών του 20ού αιώνα, τυπικό δείγμα του όψιμου νεοκλασικισμού με στοιχεία εκλεκτισμού, τα οποία έχουν περιέλθει στην ιδιοκτησία του ΥΠ.ΠΟ. ύστερα από απαλλοτρίωση. Στο μέσο της οδού Μητσαίων (Μητσαίων 18) βρίσκεται επίσης ένα ιδιόκτητο κτήριο, των αρχών του 20ου αιώνα, το ιδιοκτησιακό καθεστώς του οποίου εκκρεμεί προς επίλυση ενώπιον του Συμβουλίου της Επικρατείας, δείγμα και αυτό του όψιμου αστικού νεοκλασικισμού, με στοιχεία εκλεκτισμού, διατηρητέο από το Υ.ΠΕ.ΧΩ.Δ.Ε., ενώ μπροστά από το νέο μουσείο βρίσκονται το νεοκλασικό κτήριο Βάιλερ που κτίστηκε το 1835-1836, ανήκει στο ΥΠ.ΠΟ. και φιλοξενεί υπηρεσίες του και το νεοκλασικό κτήριο, γνωστό ως οικία Μακρυγιάννη, ιδιοκτησίας επίσης του ΥΠΠΟ.

Ενεργός δράση πολιτών για την προστασία των κτηρίων
Είναι αλήθεια ότι τα δύο πρώτα κτήρια της Διονυσίου Αρεοπαγίου 17 και 19 παραμένουν στη θέση τους λόγω της δυναμικής αντίδρασης πολιτών και φορέων ενάντια στην προσπάθεια του ΥΠ.ΠΟ. να τα κατεδαφίσει. Η απόφαση του ΥΠ.ΠΟ. το 2007 για αποχαρακτηρισμό της οικίας Κουρεμένου από μνημείο του ΥΠ.ΠΟ. (ενώ παραμένει διατηρητέο από το Υ.ΠΕ.ΧΩ.Δ.Ε.) παρά τις προδιαγραφές για διατήρηση των κτηρίων στη Δ. Αρεοπαγίτου που έθετε ο διαγωνισμός για την ανέγερση του νέου μουσείου, προκάλεσε την κινητοποίηση των ιδιοκτητών, φορέων και πολιτών. 45.000 πολίτες απ’ όλο τον κόσμο, υπέγραψαν υπέρ της διατήρησης των ακινήτων της Διονυσίου Αρεοπαγίτου 17 και 19. Έγιναν μάλιστα αιτήσεις ακυρώσεως στο ΣτΕ από περιβαλλοντικές οργανώσεις, τους ιδιοκτήτες των ακινήτων και άλλους πολίτες και αναμένεται η έκδοση των σχετικών αποφάσεων.
Όσον αφορά τα άλλα δύο κτήρια στις γωνίες των οδών Μακρυγιάννη και Χατζηχρήστου και Χατζηχρήστου και Μητσαίων, το ΥΠ.ΠΟ. αποφάσισε, παρά την εισήγηση της Εφορείας Νεωτέρων Μνημείων Αττικής για τη διατήρηση του κελύφους τους «λόγω της ιδιαίτερης αρχιτεκτονικής, πολεοδομικής, ιστορικής και καλλιτεχνικής σημασίας τους», τον μη χαρακτηρισμό τους προκειμένου να κατεδαφιστούν. Η Αστική μη Κερδοσκοπική Εταιρεία MOnuMENTA (www.monumenta.org) και πολίτες κατέθεσαν αιτήσεις αναστολής και ακυρώσεως ενώπιον του ΣτΕ, τόσο κατά της απόφασης του ΥΠ.ΠΟ., όσο και κατά της σχετικής απόφασης του Υ.ΠΕ.ΧΩ.Δ.Ε. και των σχετικών αδειών κατεδάφισης. Η Επιτροπή Αναστολών του ΣτΕ αποφάσισε για την αναστολή της κατεδάφισης, ενώ η αρμόδια εισηγήτρια Σύμβουλος Επικρατείας κ. Α. Σακελλαροπούλου έχει εισηγηθεί ακύρωση των αποφάσεων του ΥΠ.ΠΟ. και του Υ.ΠΕ.ΧΩ.Δ.Ε. Μετά τις θετικές αυτές εξελίξεις αναμένεται η τελική απόφαση του Ανωτάτου Ακυρωτικού Δικαστηρίου και για τα δύο αυτά κτήρια.
Ο κίνδυνος μεγαλώνει
Ωστόσο παρά την ενεργό δράση των πολιτών για τη διατήρηση της νεότερης αρχιτεκτονικής της πόλης, οι αρμόδιοι φορείς, ΥΠ.ΠΟ. και Οργανισμός για την Ανέγερση του Νέου Μουσείου Ακρόπολης, εμμένουν στην κατεδάφιση των διατηρητέων κτηρίων της Διονυσίου Αρεοπαγίτου 17 και 19 για την «δήθεν» απρόσκοπτη θέα του Μουσείου προς την Ακρόπολη. Η θέα όμως είναι απρόσκοπτη και μόνο από τον πρόβολο του εστιατορίου, όπου κατασκευάζεται και μάλιστα άνευ πολεοδομικής άδειας στέγαστρο, δεν είναι ορατό το θέατρο του Διονύσου. Για να είναι όμως και αυτό ορατό θα πρέπει να κοπούν και τα μπροστά από τα συγκεκριμένα κτήρια πλατάνια καθώς και τα κυπαρίσσια στον προαύλιο χώρο του θεάτρου. Στην πρόσφατη συνέντευξη του ο Υπουργός Πολιτισμού κ. Αντώνης Σαμαράς μιλά για μεταφορά των διατηρητέων όψεων των δύο διατηρητέων αυτών κτηρίων σε άλλη θέση. Κατά τον Υπουργό με αυτή τη λύση «θα διατηρηθεί η αξία - η πράγματι σημαντική - των κτηρίων αυτών και θα υπάρχει η δυνατότητα να ανοίξει από το Μουσείο η θέα της Ακρόπολης προς το Θέατρο του Διονύσου».
Η μεταφορά των όψεων δεν σημαίνει και σεβασμό στις αξίες αυτών των κτηρίων, την αρχιτεκτονική -τα κτήρια δεν είναι μόνο όψεις- την πολεοδομική, την ιστορική. Η ανέγερση ενός μουσείου που θέλει να συνδιαλέγεται με τον Παρθενώνα δεν συνεπάγεται την «κατεδάφιση» της νεότερης αρχιτεκτονικής κληρονομιάς. Απορίας άξιον είναι ότι ο Υπουργός Πολιτισμού ανακοινώνει τη μεταφορά των όψεων, ενώ εκκρεμεί η έκδοση των αποφάσεων του Συμβουλίου της Επικρατείας, πράγμα θεσμικά απαράδεκτο. Επίσης, να θυμίσουμε στο σημείο αυτό ότι η Ολομέλεια του ΣτΕ είχε εγκρίνει την κατασκευή του μουσείου υπό την απαραίτητη προϋπόθεση της διατήρησης των κτηρίων της Διον. Αρεοπαγίτου, ώστε να παραμένει αδιατάρακτο το μοναδικής αξίας για την πόλη και την ιστορική μνήμη μέτωπο της Διονυσίου Αρεοπαγίτου. Η ενδεχόμενη μεταφορά, ανεξαρτήτως του εάν είναι νομικά (παραβιάζει το αρθρο 24 του Συντάγματος και τις ισχύουσες διεθνείς συμβάσεις για την προστασία της αρχιτεκτονικής κληρονομιάς καθώς και την απορρέουσα από το αρθρο 24 του Συντάγματος αρχή της βιωσιμότητας) και πραγματικά εφικτή, θα καταστρέψει όχι μόνο τα ίδια τα κτήρια, αλλά και αυτό το ίδιο το ιδιαίτερης σπουδαιότητας μέτωπο της Διονυσίου Αρεοπαγίτου. Κανείς βέβαια δεν ξεχνά, όπως αναφέρθηκε και παραπάνω, ότι όλοι οι αρχιτεκτονικοί διαγωνισμοί για την ανέγερση του νέου μουσείου συμπεριλάμβαναν τη διατήρηση των δύο διατηρητέων κτηρίων Διονυσίου Αρεοπαγίτου 17 και 19.
Όλα τα κτήρια, όπως περιβάλλουν το νέο μουσείο, καταδεικνύουν ότι αποτελούν αναπόσπαστο κομμάτι αυτής της ξεχωριστής περιοχής της Αθήνας, συνδιαλέγονται με τον ιερό βράχο και τις αρχαιότητες και απαλύνουν την παρουσία του σύγχρονου μεγάλων διαστάσεων μουσείου σε μια περιοχή που τα μνημεία καθορίζουν το μέτρο. Πραγματικά δεν μπορεί να γίνει κατανοητή αυτή η επιμονή για την κατεδάφιση των κτηρίων της Διονυσίου Αρεοπαγίτου 17 και 19. Το μόνο που χρειάζεται είναι η ανάπλαση των πίσω όψεων των κτηρίων αυτών (οι οποίες πλέον μετά την κατεδάφιση των γειτονικών κτηρίων, από πίσω όψεις έχουν πάρει θέση προσόψεων), πράγμα ευχερέστατο να γίνει, εάν βεβαίως ήθελε το ΥΠ.ΠΟ. με την αρχιτεκτονική ανάπλασή τους.
Επίσης για τα δύο κτήρια στις γωνίες των οδών Μακρυγιάννη και Χατζηχρήστου και Χατζηχρήστου και Μητσαίων, ιδιοκτησίας του ΥΠ.ΠΟ., που με παρέμβαση, όπως προαναφέρθηκε, της MOnuMENTA έχει μέχρι σήμερα αποφευχθεί η κατεδάφισή τους, το μόνο που χρειάζεται είναι η διατήρηση και η χρήση τους.

www.monumenta.org ▪
MOnuMENTA, Αστική Μη Κερδοσκοπική εταιρεία για την προστασία της φυσικής και της αρχιτεκτονικής κληρονομιάς Ελλάδας και Κύπρου,
Ελ. Βενιζέλου 25-27, Ν. Χαλκηδόνα,
e- mail: info@monumenta.org,
τηλ. επικοινωνίας: 6973308857